Debata zrealizowana w ramach kampanii Zielona Wstążka #DlaPlanety w dniu 5 czerwca 2018 r.
5 czerwca w Ministerstwie Środowiska odbyła się ekspercka dyskusja zorganizowana przez UNEP/GRID – Warszawa, której głównym założeniem było wskazanie powiązań między rozwojem gospodarczym a wyzwaniami w obszarze ochrony środowiska naturalnego i jego zasobów. Związek Pracodawców EKO-PAK jest partnerem strategicznym kampanii oraz przeprowadzonej w jej ramach debaty.
W rozmowie na temat wpływu zanieczyszczeń spowodowanych niewłaściwym postępowaniem z odpadami z tworzyw sztucznych na biznes i środowisko wziął udział m. in. Dyrektor Programu Narodów Zjednoczonych ds. Środowiska na Europę, dr Jan Dusik. Debatę otworzył Minister Środowiska, Henryk Kowalczyk. Wśród panelistów znaleźli się: dr Jan Dusik, Sławomir Mazurek – Podsekretarz Stanu w Ministerstwie Środowiska, prof. Przemysław Postawa – Politechnika Częstochowska, Krzysztof Baczyński – Związek Pracodawców EKO-PAK oraz Krzysztof Żarnotal – Synthos S.A. Moderatorem dyskusji była Irena Pichola – Deloitte.
Temat zanieczyszczenia środowiska odpadami z tworzyw sztucznych stał się w ostatnich miesiącach obiektem zainteresowania mediów na całym świecie. Także Komisja Europejska kładzie duży nacisk na ten obszar.
Słowo wstępne przedstawione przez dyrektor Centrum UNEP/GRID – Warszawa, Marię Andrzejewską, miało charakter wprowadzający w problematykę i obejmowało dane na temat skali zanieczyszczeń, wynikających z niewłaściwego postepowania z odpadami. Chcąc przeciwdziałać tym mechanizmom Komisja Europejska na początku tego roku zaprezentowała strategię wobec plastiku, której celem jest doprowadzenie do sytuacji, w której do roku 2030 każdy wyprodukowany na terenie Unii plastikowy produkt możliwy był do ponownego użycia bądź recyklingu.
Pod koniec maja KE dodatkowo podniosła poprzeczkę, mierząc się z dziesięcioma najczęściej spotykanymi na plażach odpadami z tworzyw sztucznych. Wobec części z nich, tj. jednorazowych słomek czy sztućców, przewidziane są restrykcje związane z zakazem wprowadzania do obrotu, wobec innych, takich jak butelki – wprowadzenie skuteczniejszych mechanizmów selektywnej zbiórki.
Temat tworzyw sztucznych i ich bardziej odpowiedzialnej produkcji ma jednak charakter globalny. Jak podkreślił otwierający spotkanie Minister Środowiska, Henryk Kowalczyk, wiąże się on ściśle z Celami Zrównoważonego Rozwoju ONZ.
Jak przypomniał z kolei dyrektor Jan Dusik działania regulacyjne nie dotyczą jedynie Europy i są rozważane oraz wprowadzane w życie w krajach takich jak Indie (tegoroczny gospodarz Światowego Dnia Środowiska) czy Kenia (zakaz jednorazowych, plastikowych torebek).
Perspektywa przedsiębiorców
Istotnym partnerem w dyskusji o ograniczaniu skali zanieczyszczenia odpadami z tworzyw sztucznych jest biznes, mając zwłaszcza na uwadze postanowienia nowelizowanego pakietu dyrektyw odpadowych i strategii dot. tworzyw sztucznych.
Prezes zarządu Związku Pracodawców EKO-PAK, Krzysztof Baczyński, wskazał szereg dobrowolnych działań przedsiębiorstw, stawiających na zmniejszanie ich śladu środowiskowego związanego z prowadzoną działalnością, w tym m.in. ograniczenia masy opakowań (nawet o 45%), zmiany na etapie projektowania czy zapewnienie, by 100% oferowanych przez nich produktów możliwych było do ponownego wykorzystania bądź recyklingu w perspektywie lat 2025 – 2030. Różne przedsiębiorstwa podjęły różne zobowiązania, i różny horyzont czasowy dla ich osiągnięcia, jednak wszyscy wyznaczają sobie cele w zakresie dążenia do zrównoważonego rozwoju w duchu gospodarki o obiegu zamkniętym.
– Dla biznesu brak możliwości ponownego wykorzystania surowca to marnotrawstwo. Odpowiedzialność biznesu za środowisko musi znaleźć się w biznesowym DNA firmy – podkreślił K. Baczyński. Działania podejmowane przez firmy zrzeszone w ZP EKO-PAK, tj. Coca-Cola HBC, Nestle, P&G, Pepsico, Unilever, czy Mars, wykorzystujące w swej codziennej działalności tworzywa sztuczne to nie potocznie rozumiany CSR a rzeczywista strategia wdrażana przez te firmy.
Potrzeba wiedzy i współpracy
Prof. Przemysław Postawa z Politechniki Częstochowskiej zwrócił uwagę na fundamentalną kwestię współpracy między biznesem a światem nauki. Nowe technologie czy alternatywne materiały mogą powstawać wyłącznie w wyniku ścisłej współpracy obu środowisk. Co więcej Profesor podkreślił, że tworzywa sztuczne zostały zdemonizowane, a w rzeczywistości nie jesteśmy już w stanie bez nich funkcjonować. Problemem nie jest tworzywo ale niewłaściwe z nim postępowanie. Musimy zachować zdrowy rozsądek i balans w wykorzystaniu tworzyw sztucznych tam, zrezygnować w sytuacji posiadanej alternatywy i stosować tam, gdzie daje to najlepsze rezultaty i zadbać o należyte ich zagospodarowanie. Nowe tworzywa stanowią jednak początek łańcucha, dalszym etapem jest zapewnianie odpowiedniej infrastruktury oraz czytelnych dla konsumentów informacji, umożliwiających im skuteczną segregację. Jak podkreślił Krzysztof Baczyński Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta jest ważnym elementem systemu, jednak musimy przedsięwziąć wszelkie środki i zabiegać o Rozszerzoną Świadomość Konsumenta, bez zaangażowania którego wszystkie wysiłki mogą spalić na panewce.
Recykling i co dalej?
Założenia dotyczące podatności na recykling mają głęboki sens i uzasadnienie wówczas, gdy produkty wykonane z surowców wtórnych będą atrakcyjne dla konsumentów. Niezwykle istotne jest zatem, aby wszyscy uczestnicy rynku proponowali rozwiązania, sprzyjające tworzeniu rynku recyklingu. Ogromną rolę odegra w tym procesie strona rządowa, ponieważ bez skutecznych narzędzi finansowych i fiskalnych trudno będzie sprawić, że produkty z recyklingu staną się dla konsumentów atrakcyjne. Kolejnym ważnym elementem jest budowanie świadomości konsumentów i przekonanie ich, że takie produkty mają taką samą wartość jak te wykonane z surowców pierwotnych.
Dialog kluczem do sukcesu
Najważniejszym elementem skutecznego porozumienia i odnajdywania synergicznych rozwiązań jest dialog, o którym mówił m. in. Sławomir Mazurek zapewniając, że stanowi istotę pracy również Ministerstwa Środowiska. Sporo uwagi poświęcono często pomijanym w debacie konsumentom, którym należy umożliwić działanie na rzecz planety.
