W dniu 29 maja 2018 r. opublikowany został projekt dyrektywy, której podstawowym zadaniem jest realizacja celów środowiskowych, określonych w Strategii dot. tworzyw sztucznych w Europie. Podstawowym elementem podkreślanym w obu dokumentach jest znaczne ograniczenie,
a w przypadku niektórych produktów nawet eliminacja z rynku przedmiotów jednorazowych, wykonanych z tworzyw sztucznych. Komisja uzasadnia to koniecznością ochrony przede wszystkim mórz i oceanów przed rosnącym zanieczyszczeniem tworzywami sztucznymi i licznymi konsekwencjami z tego wynikającymi. Plastik jest materiałem bardzo użytecznym, jednak jego wykorzystanie stało się zdaniem KE zbyt powszechne i nieodpowiedzialne. Jednorazowe produkty, ze względu na bardzo krótki cykl życia powinny ustąpić miejsca wielorazowym lub wykonanym z biodegradowalnych materiałów.
Poniżej znajduje się tabela, porządkująca produkty jednorazowe oraz sprzęt rybacki wraz
z proponowanymi działaniami, jakie powinny danego przedmiotu dotyczyć:
Z tabeli jednoznacznie wynika, że plastikowe sztućce, talerze, mieszadełka, słomki, kijki do balonów oraz patyczki higieniczne zostaną wycofane z rynku. Inne produkty podlegać będą działaniom zmierzającym do redukcji ich konsumpcji. Butelki wykorzystywane do produkcji wód i napojów (wraz z korkami lub wieczkami) będą musiały zostać przeprojektowane. Dużo uwagi w dokumencie poświęca się osprzętowi rybackiemu, który odpowiedzialny jest za połowę zanieczyszczeń w zbiornikach morskich.
Projekt dyrektywy zakłada cztery scenariusze, dotyczące postępowania z jednorazowymi produktami i opakowaniami z tworzyw sztucznych, które wynikają z analizy dotyczącej tych produktów. W wyniku prac wyodrębniono trzy kategorie przedmiotów:
- produkty, dla których dostępne są bardziej zrównoważone odpowiedniki,
- produkty, dla których nie ma alternatywy. W tym przypadku celem jest ograniczenie ich złego wpływu na środowisko, które ma zostać osiągnięte przede wszystkim dzięki edukacji konsumenckiej oraz czynnikom ekonomicznym (cena powinna odzwierciedlać koszty środowiskowe),
- pozostałe produkty, które muszą trafić do systemu selektywnej zbiórki odpadów komunalnych i w konsekwencji do recyklingu.
Spośród czterech możliwych scenariuszy postpowania KE zdecydowała się zaproponować scenariusz 2c, który zgodnie z przeprowadzonymi analizami ma zapewnić duży wpływ na ograniczenie procesu zanieczyszczania mórz i oceanów. Scenariusz zakłada zaangażowanie szerokiego wachlarza interesariuszy, obejmie swym zakresem także ecodesign (np. połączenie nakrętki z butelką, co bezpośrednio przyczyni się do ograniczenia negatywnego wpływu na środowisko). Planuje się także ograniczenia dotyczące wprowadzania na rynek produktów jednorazowych z tworzyw sztucznych, w sytuacji gdy istnieją alternatywne materiały (np. słomki). Redukcja wprowadzenia na rynek jednorazowych kubków i pojemników na żywność w każdym kraju będzie obligatoryjna (szczegółowe przepisy w tym zakresie będą projektowane przez kraje członkowskie). Duży nacisk kładzie się na skuteczne podnoszenie poziomu świadomości konsumentów oraz efektywne systemy ROP, które swym zakresem powinny obejmować wszystkie produkty, z uwzględnieniem kosztów związanych
z zapobieganiem powstawania odpadów, gospodarki odpadami i usuwaniem istniejących zanieczyszczeń (propozycja stanowi rozszerzenie względem modelu ROP określonego w znowelizowanej dyrektywie ramowej o odpadach). Wprowadzone zostaną obowiązki dotyczące oznakowania etykiet, których zadaniem będzie informowanie konsumentów o prawidłowym sposobie pozbycia się zużytego przedmiotu.
Obligatoryjne wdrażanie w krajach członkowskich systemów depozytowych zostało odrzucone ze względu na zbyt wysokie koszty organizacji takiego systemu. Nie mniej jednak KE podkreśla, że jest to bardzo skuteczny sposób pozyskiwania wysokiej jakości tworzyw sztucznych i ograniczania zanieczyszczeń w morzach i oceanach. W projekcie dyrektywy rekomenduje się rozważenie wprowadzenia tego mechanizmu w kontekście zbiórki butelek po napojach oraz opakowań wykonanych z innych materiałów (np. aluminium).
Cele określone w projekcie dyrektywy różnią się w zależności od grupy produktów, określonych w Aneksie (A-G):
- Jednorazowe kubki do napojów oraz pojemniki do żywności z tworzyw sztucznych (z uwzględnieniem opakowań żywności typu fast-food, przeznaczonej do natychmiastowej konsumpcji lub na wynos) – celem jest redukcja ich wykorzystania. Kraje członkowskie będą zobowiązane do redukcji wykorzystania powyższych produktów. Cel ma zostać osiągnięty w terminie 6 lat od dnia terminu transpozycji dyrektywy do prawa krajowego. Państwa członkowskie powinny zapewnić możliwość nabycia odpowiedników wielokrotnego użytku oraz wdrożyć instrumenty ekonomiczne zniechęcające do korzystania z jednorazowych kubków i pojemników. Komisja stworzy jednolitą metodologię kalkulacji i weryfikacji osiągania celu, związanego z redukcją konsumpcji.
- Patyczki higieniczne, plastikowe sztućce i talerze, słomki, mieszdełka do napojów oraz kijki do balonów zostaną wycofane z rynku. Jedynie przedmioty przeznaczone do medycznego zastosowania, a w przypadku balonów części wykorzystywane wyłącznie przez profesjonalistów będą mogły być wprowadzone na rynek, z zastrzeżeniem jednak ograniczenia dostępności tych produktów dla konsumentów.
- Butelki do napojów wraz z nakrętkami lub wieczkami. Producenci będą musieli przeprojektować butelki tak, by nakrętka lub wieczko były przymocowane i stanowiły integralną część butelki. KE podejmie działania mające na celu stworzenia rekomendacji, dotyczących standardów projektowania opakowań do napojów w powyższym zakresie. Po opublikowaniu dokumentu określającego standardy w Dzienniku Urzędowym Unii Europejskiej producenci zobowiązani będą do wprowadzania na rynek opakowań zgodnych z wytycznymi.
- Podpaski higieniczne, tampony i aplikatory do tamponów, nawilżane chusteczki oraz balony (wyłączając balony przeznaczone do użytku profesjonalnego, pozakonsumenckiego) – kraje członkowskie zapewnią, że produkty te będą posiadały wyraźne i klarowne oznaczenia, informujące konsumentów co najmniej o jednym z trzech elementów: (a) o właściwym postępowaniu po zużyciu produktu, (b) negatywnym wpływie na środowisko, zwłaszcza w kontekście tworzenia zanieczyszczeń wskutek nieprawidłowego postępowania z odpadami, (c) obecności tworzyw sztucznych w produkcie. Komisja na 12 miesięcy przed ostatecznym terminem implementacji dyrektywy przyjmie dokument określający wytyczne, dotyczące oznakowania wskazanych wyżej produktów.
- Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta. Mechanizm ROP obejmuje swym zakresem opakowania do żywności, w tym jednorazowe pojemniki i tacki do żywności, opakowania i owijki z elastycznych tworzyw sztucznych, opakowania do napojów, kubki na napoje, wyroby tytoniowe wraz z filtrami, nawilżane chusteczki, balony do użytku konsumenckiego, lekkie torby foliowe. Producenci ww. produktów i opakowań będą mieli obowiązek pokrycia kosztów, związanych gromadzeniem odpadów, ich transportem i przetwarzaniem, a także koszty związane z usuwaniem zanieczyszczeń oraz podnoszeniem świadomości społecznej. W przypadku jednorazowych opakowań z tworzyw sztucznych postanowienia projektu dyrektywy stanowią uzupełnienie ram prawnych określonych w dyrektywach 94/62/EEC oraz 2008/98/EC.
- Selektywna zbiórka butelek po napojach. Do roku 2025 państwa członkowskie zobowiązane są do selektywnej zbiórki butelek po wodzie i napojach na poziomie 90% masy wprowadzonej na rynek. Aby osiągnąć ten wskaźnik kraje członkowskie mogą zorganizować system depozytowy lub określić odrębne cele dla selektywnej zbiórki u źródła na poziomie gwarantującym osiągnięcie celu.
- Mierniki wzrostu świadomości konsumentów dotyczą: opakowań do żywności, w tym jednorazowych pojemników i tacek do żywności, opakowań i owijek z elastycznych tworzyw sztucznych, opakowań do napojów, kubków na napoje, wyrobów tytoniowych wraz z filtrami, nawilżanych chusteczek, balonów do użytku konsumenckiego, lekkich toreb foliowych, podpasek higienicznych, tamponów i aplikatorów do tamponów. Państwa członkowskie zobligowane będą do stworzenia mechanizmu pozwalającego na skuteczne informowanie konsumentów o dostępnych systemach ponownego użycia i możliwościach zagospodarowania produktów lub opakowań, a także o najlepszych praktykach w zakresie gospodarowania odpadami. Społeczeństwo będzie także miało dostęp do informacji o wpływie produktów i opakowań na powstawanie zanieczyszczeń będących konsekwencją niewłaściwego postępowania z odpadami, zwłaszcza w kontekście morskich ekosystemów.
Implementacja postanowień art. 4-9 (punkty A-G) powinny korespondować z unijnym prawem żywnościowym, celem zapewnienia bezpieczeństwa i higieny żywności.
Po sześciu latach od terminu implementacji nastąpi ewaluacja dyrektywy. Państwa członkowskie będą zobligowane do transponowania postanowień dyrektywy w terminie 24 miesięcy od dnia jej wejścia w życie.
Załączniki:
